Đọc mấy câu nầy của Đông Hồ khóc vợ ta có thể hình dung được con người đau khổ của bạn trai nửa đường gãy gánh hôn nhân . Họ không biết có thể những điều ngày nay ta thấy vậy mà về sau khi có phận sự, gặp hoàn cảnh khác thấy khác, đối với người phải tin người mới đắc nhân tâm nhưng phải phòng mới khỏi bị hại. Họ viết lộn xộn, gạch vẽ những địa đồ.
Dưới bóng mặt trời nầy, lòng nhỏ mọn,tính khả ố thì nhiều như trấu chớ những góc cạnh trân châu của tâm hồn bạn hy hữu lắm. Phần đông bạn trai khác, lo trang sức thì cũng lo nhưng không quá tỉ mỉ thường xuyên như bạn gái. Họ sống cách vô ý thức, một lối sống vô chánh phủ.
Họ thích trật tự và sạch sẽ lắm. Nã Phá Luân yêu Joséphine de Beauharnais, một góa phụ cũng có nhan sắc đổ nước nghiêng thành. Trong mấy chương sau tôi sẽ nói thẳng bao nhiêu điểm tệ của họ.
Họ không giản lược, hời hợt đâu mà họ đơn sơ hiểu theo nghĩa triết lý. Có khi phở hay hủ tiếu nữa. Còn bạn trai khó giữ được ái tình khỏi bước sang nhục tình.
Oùc mất năng lực tập trung nên đần độn, mù mịt đi không thể chú ý thu thập kiến thức được. Ai có nhiệm vụ giáo dục thanh niên sáng suốt đ ào luyện họ mà không hơn một lần gặp họ viết thư tình. Bạn trai lối 12, 13 tuổi có sự sinh hoạt trí tuệ kỳ lạ.
Bởi sinh vào nòi hiếu sắc nên giống nam lúc chưa chiếm đoạt một tâm hồn phụ nữ thì yêu kẻ nầy gần thành điên dại song khi bước vào hôn nhân rồi, ái tình của họ bớt cường độ. Buồng phổi và khí quản phát triển nhanh khoảng 14 tuổi và lối 18 tuổi đã gần có hình thức nhất định. nhiều nhận xét của bạn đúng lắm.
Đây có thứ tình thương tâm đối với kẻ mà thân xác xem ra yếu đuối hơn mình. Không phải họ bảo người lớn sai lầm đâu. Nhưng tâm honà đầy những khát vọng vĩ đại, bận rộn vì chí cả của họ nghe cần một cái gì êm dịu như tình mẫu tử, lời nói dịu hiền của chị ruột, bữa cơm dọn sẵn của chị dâu.
Tự do cá nhân ăn nói, xê dịch của họ bị giam lại như nhốt tù. Thành thật lắm nhưng cũng cứng cõi quá, cộc lộc quá, không làm cho tha nhân quý mến. Còn bạn trai khác hẳn.
Mà lại bị những mặc cảm trên ngăn trở, thành ra họ nhút nhát. Có kẻ lao đầu vào tình dục để đến nỗi đi ăn mày tình yêu. Nếu xét về trình độ văn minh thì nhân loại tiến xa về văn minh vật chất nhưng nhân loại hình như không tỏ ra khôn ngoan lắm trong vấn đề đề phòng những tập quán xấu phá hoại đức tinh khiết.
Ngoài mục đích đối thiên và phượng tự, là chuẩn bị toàn phúc vĩnh cửu cho cõi lai sinh, bạn trai có trách nhiệm làm chồng, làm cha, và những công tác xã hội trong cộng đồng xã hội. Vào tuổi thanh xuân, bạn trai nào mà không có lần nghĩ y như Ozanam. Bạn thấy nhiều vết thương xã hội nhưng bạn không thấy cạnh đó có cả một mặt trận của hiểu lầm, nói xấu, bất công, thù hại, ác tâm, láo xược, phản loạn, vụ lợi chực hờ phá hoại chương trình của bạn.